Trẻ khiếm thính là một trong những đối tượng khó khăn nhất trong giáo dục đặc biệt. Do khiếm khuyết về thính giác, trẻ gặp nhiều trở ngại trong giao tiếp với mọi người xung quanh và phát triển nhận thức của bản thân. Ngôn ngữ ký hiệu là phương tiện duy nhất để trẻ giao tiếp, học tập và phát triển. Vì vậy, việc tăng cường tiếp cận, sử dụng ngôn ngữ ký hiệu cho học sinh khiếm thính sẽ góp phần tích cực nâng cao chất lượng giáo dục, hoà nhập cho nhóm đối tượng này.

Ngôn ngữ ký hiệu - một phần tất yếu của giáo dục học sinh khiếm thính

Ngôn ngữ đóng vai trò rất quan trọng trong những giai đoạn phát triển đầu của não bộ. Với người điếc, ngôn ngữ ký hiệu được coi như “tiếng mẹ đẻ” và là phương tiện duy nhất để họ giao tiếp với những người xung quanh. Vì thế những người điếc không được học ngôn ngữ ký hiệu sớm thường sẽ gặp khó khăn trong học tập và các vấn đề này sẽ đeo bám họ suốt cuộc đời, ngay cả khi sau đó họ có thể học một loại ngôn ngữ ký hiệu đặc thù. Đó là lý do mà người khiếm thính từng bị coi là một dạng khuyết tật trí tuệ và không thể dạy dỗ được cho tới tận những năm 1970. 

Với mục tiêu phát triển vốn kí hiệu ngôn ngữ, giúp học sinh khiếm thính có phương tiện để trao đổi thông tin trong quá trình học tập và giao tiếp, ngôn ngữ ký hiệu được đưa vào giảng dạy như một phần tất yếu của chương trình giáo dục đặc biệt. Tuy nhiên, hiện nay, ngôn ngữ kí hiệu mới chỉ được dạy ở các trường chuyên biệt, cô biết, thầy biết, trò biết với nhau. Mặc dù, nhiều trường cũng có mở lớp cho các bố mẹ học, nhưng không phải bố mẹ nào cũng tham gia được vì nhiều lí do: bận làm ăn, không có thời gian, thiếu sự kiên trì...

Việc hình thành, phát triển kĩ năng sử dụng kí hiệu ngôn ngữ cho học sinh khiếm thính góp phần xây dựng hệ thống kí hiệu của người Điếc Việt Nam ngày càng phong phú và hoàn thiện hơn. Dù vậy, việc dạy kí hiệu ngôn ngữ làm sao cho học sinh khiếm thính tiếp thu được kí hiệu, cấu trúc ngữ pháp của ngôn ngữ kí hiệu và cách ứng dụng ngôn ngữ kí hiệu vào cuộc sống là vấn đề khó khăn của đa số các cơ sở chuyên biệt hiện nay.

Nỗ lực nâng cao chất lượng giáo dục học sinh khiếm thính

Nhằm tăng cường khả năng tiếp cận ngôn ngữ ký hiệu tiếng Việt cho trẻ khiếm thính tại các trường học và cải thiện kết quả học tập cho đối tượng này, được sự viện trợ của Quỹ Hợp tác toàn cầu về tài trợ đầu ra (GPRBA) viện trợ không hoàn lại ủy thác thông qua Ngân hàng Thế giới, ngày 2/5/2019, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ký Quyết định về việc phê duyệt Dự án "Nâng cao chất lượng giáo dục học sinh khiếm thính cấp tiểu học thông qua ngôn ngữ ký hiệu". Dự án được thực hiện hiện từ năm 2019 - 2021 tại 20 tỉnh, thành phố gồm: Cao Bằng, Bắc Kạn, Sơn La, Thái Nguyên, Yên Bái, Nam Định, Thừa Thiên - Huế, Quảng Bình, Phú Yên, Quảng Ngãi, Ninh Thuận, Đắk Lắc, Lâm Đồng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Vĩnh Long, Cà Mau, Tiền Giang, Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Hải Phòng.

Dự án đề ra mục tiêu duy trì và tăng tỷ lệ học sinh khiếm thính tiếp cận giáo dục tiểu học thông qua ngôn ngữ ký hiệu tiếng Việt. Trong đó, 2.040 học sinh khiếm thính sẽ được tiếp cập giáo dục tiểu học bằng ngôn ngữ ký hiệu; 400 giáo viên tiểu học, 100 nhân viên hỗ trợ giáo dục được bồi dưỡng cấp giấy chứng nhận để giảng dạy môn Toán và Tiếng Việt bằng ngôn ngữ ký hiệu. 2.040 phụ huynh có trẻ tham gia dự án và 400 người lớn điếc được bồi dưỡng ngôn ngữ ký hiệu và hỗ trợ học sinh khiếm thính. Bên cạnh đó, dự án sẽ xây dựng hệ thống học liệu băng hình dựa trên ngôn ngữ ký hiệu dành cho học sinh từ lớp 1 đến 5 môn Toán và Tiếng Việt; tăng số lượng ngôn ngữ ký hiệu tiếng Việt từ 2.000 lên 6.000 nhằm tạo thuận lợi trong học tập và giao tiếp cho trẻ khiếm thính.

"Nâng cao chất lượng giáo dục học sinh khiếm thính cấp tiểu học thông qua ngôn ngữ ký hiệu” gồm 4 hợp phần: Xây dựng tài liệu dạy học dựa trên kí hiệu ngôn ngữ dành cho giáo dục học sinh khiếm thính cấp tiểu học; Bồi dưỡng giáo viên tiểu học, nhân viên hỗ trợ giáo dục người khuyết tật, người lớn điếc dạy môn Toán và Tiếng Việt bằng ngôn ngữ ký hiệu; Hỗ trợ dựa trên kết quả đầu ra cho các trường tiểu học tiếp nhận và dạy trẻ khiếm thính bằng ngôn ngữ ký hiệu tiếng Việt; Quản lý dự án và xác minh độc lập.

Hy vọng, với mục tiêu và các nội dung được thực hiện, dự án "Nâng cao chất lượng giáo dục học sinh khiếm thính cấp tiểu học thông qua ngôn ngữ ký hiệu” sẽ mở ra hướng đi mới tốt hơn cho giáo dục trẻ khiếm thính, tạo ra nhiều hơn nữa các cơ hội, sự thuận lợi khi tiếp cận giáo dục và nâng cao trình độ.